OPSTIPACIJA – “zatvor” ili tvrda stolica

Prim.Dr.Sci. Med. Aleksandra Bošković, pedijatar, gastroenterolog

Svakodnevno praženjenje čvrste stolice, manjeg ili/i većeg volumena koje je praćeno bolom u trbuhu i/ili bolom pri samoj defekaciji naziva se konstipacija. Manje od tri stolice nedeljno koje su normalne kosistencije nazivamo opstipacijom. Nevoljno pražnjenje stolice ili nemogućnost zadržavanja stolice koje se najčešće manifestuje prljanjem veša naziva se enkompreza. Nemogućnost voljnog kontrolisanja pražnjenja naziva se inkontinencija.
Učestalost fiziološkog pražnjenja kod dece zavisi od uzrasta. U prvim nedeljama života dete može da ima stolicu nakon svakog oboka, u dojenačkom uzrastu do četiri puta u toku dana, a posle druge godine života jednu do dve stolice u toku dana. Konzistencija stolice zavisi od načina ishrane.

Različiti su uzroci konstipacije kod dece: neurološki poremećaji (kongenitalni megakolon – Hiršprungova bolest, intestinalne neuronalne displazije, hipoganglionoza kolona, spinalna displazija, spinalna mišićna atrofija), opstrukcije u gastrointestinalnom traktu (anus anterior, stenoza anusa, cistična fibroza), endokrinološki uzroci (dijabetes melitus, hipotireoidizam), metabolički poremećaji (porfirija), lekovi (blokatori kalcijuma, antiepileptici, diuretici, preparati gvožđa i aluminijuma). Kada se svi navedeni organski uzroci konstipacije isključe reč je o funkcionalnoj konstipaciji koja čini 99% svih oblika konstipacije .

Funkcionalna konstipacija nastaje kao posledica otežanog ili bolnog pražnjenja što dovodi do odlaganja defekacije. Odlaganje defekacije dovodi do isušivanja stolice, snižavanja odnosno gašenja rektalne senzitivnosti, gubitka refleksa pražnjenja i gubitka funkcije analnog sfinktera. Suva i tvrda stolica se otežano prazni i još više pojačava osećaj bola . Kako konstipacija duže traje, začarani krug je izrazitiji i vodi u enkomprezu.

Tipična prezentacija simptoma (tabela 1) kod dece sa konstipacijom varira u odnosu na uzrast . Konstipacija se u dojenačkom uzrastu najčešće javlja u periodu uvođenja nemlečne ishrane, a kod male dece u toku odvikavanja od pelena. Kod dece školskog uzrasta konstipacija se može javiti bilo kada i bez provokacije spoljnim činiocima.
Tabela 1. Simptomi konstipacije
Ukrštanje nogu pre ili u toku defekacije
Pritiskanje stomaka
Pridržavanje za nameštaj u toku defekacije
Puštanje gasova uz plač
Skrivanje pri defekaciji
Plač pri defekaciji
Odbijanje obroka
Bol u trbuhu

Zbog hroničnog toka konstipacije i neadekvatnog lečenja dolazi do razvoja različitih komplikacija :

• Enkompreza nastaje kao posledica disfunkcije spoljašnjeg analnog sfinktera, nakupljanja i curenja tečne stolice oko zaostale, tvrde stolice u distendiranoj ampuli rektuma. Često se dovodi uvezu sa neadekvatnom higijenom i hroničnom ili recidivantnom dijarejom.
•  Enureza
• Ponavljane urinarne infekcije
•  Prolaps rektuma
•  Rektalne ulceracije
• Invaginacija
• Psihički i emocionalni problemi

Lečenje konstipacije je kompleksno i obuhvata promenu stila života i ishrane, toaletni trening, medikamentoznu terapiju i invazivne metode lečenja (manuelna dezimpakcija i dezimpakcija klizmama). Cilj terapije je uspostavljanje optimalne učestalosti pražnjenja i mekše konsistencije stolice .